کاهش 19 درصدی مقدار باروری در ایران ، پیری جمعیت در ایران چقدر جدی است؟ - آرش بلاگ

به گزارش آرش بلاگ، اندازه باروری در ایران از 2.1 در سال 96 به 1.7 در سال 99 رسیده است. این جدیدترین داده های مرکز آمار ایران درباره شرایط باروری در کشور است.

آنطور که مرکز آمار گزارش داده اندازه باروری در کشور تنها در چهار استان بیش از حد جانشینی است. (سطح جانشینی یعنی میانگین زنده زایی زنان در طول دوره باروری که باید 2.1 باشد.) بر این اساس فقط استان های سیستان و بلوچستان، خوزستان، یزد و خراسان جنوبی اندازه باروری بالای سطح جانشینی دارند و در سایر استان ها اندازه باروری کمتر از 2.1 است.

کاهش باروری در ایران یک چالش است

محمد میرزایی، رئیس انجمن جمعیت شناسی ایران و استاد دانشگاه تهران به آرش بلاگ می گوید: کاهش اندازه باروری در ایران به زیر سطح جانشینی که 2.1 مشخص شده، یک چالش است.

بعضی می گویند شرایط مالی کشور باعث شده به فرزندآوری فکر نکنیم، اما موضوع تنها فرزندآوری افراد متاهل نیست بلکه تمایل به ازدواج هم کم است. داده های مرکز آمار هم این موضوع را تائید می نماید.

در سال 1390 مجموع ازدواج ثبت شده 874 هزار و 702 نفر بوده که در سال 1399 به 556 هزار و 731 نفر کاهش یافته است، یعنی بیش از 36 درصد کاهش.

حالا نمایندگان مجلس با طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده در پی این هستند افراد را به فرزندآوری متمایل نمایند. اما رئیس انجمن جمعیت شناسی ایران می گوید: در کنار سیاست های کلان، تصمیم زوجین برای ازدواج و باروری مهم است. به عبارتی با وجود سیاست های کلان درباره افزایش یا کاهش باروری، همچنان تصمیم نهایی به عهده افراد است. اگر در سطح خرد جامعه پذیرش نباشد دولت هر کاری هم کند نمی تواند مردم را متمایل به ازدواج و فرزندآوری کند.

میرزایی می گوید: باروری باید به بالای سطح جانشینی برسد، اما ازدواج الزاماتی دارد. در حال حاضر بسیاری از افراد شرایط ازدواج از جمله شغل و مسکن را ندارند؛ بنابراین تمایلی هم به ازدواج ندارند.

او در ادامه به شرایط ازدواج و باروری می پردازد: در اواخر دهه 80 و اوایل دهه 90 اندازه ازدواج در کشور افزایش یافت. دهه شصتی ها به سن ازدواج رسیده بودند و در سنین 20 تا 35 سالگی بودند. اندازه ازدواج هم که بالا می رود، روی باروری هم تاثیر دارد. در آن دوره افراد بیشتری در معرض ازدواج بودند. البته بسیاری از آنها هم ازدواج نکردند زیرا شرایط ازدواج را نداشتند.

میرزایی می گوید: ساختار سنی کشور روی اندازه باروری تاثیر دارد. در کنار ساختار سنی کشور باید شرایط لازم برای ازدواج را هم در نظر گرفت.

سالخوردگی جمعیت، پیامد کاهش باروری

رئیس انجمن جمعیت شناسی ادامه می دهد: به جرات می توان گفت که در طول تاریخ تا سال 1365 هرم سنی جمعیت ایران شکل هرم را داشت، با قاعده ای گسترده. اما باروری که به طور اساسی و مستمر کاهش یابد هرم سنی جمعیت شکل دیگری می گیرد. ابتدا وارد پنجره جمعیتی می گردد و برای چند دهه درحدود نیم قرن گستردگی جمعیت به وسط هرم سنی منتقل می گردد.

او می گوید: اکنون در مرحله پنجره جمعیتی هستیم که تا سال 1420 بسته می گردد. البته ما قدر این فرصت را تا به امروز به خوبی ندانسته ایم.

میرزایی با بیان اینکه پیامد کاهش مستمر باروری، سالخوردگی است، ادامه می دهد: در مرحله بعدی که سالخوردگی جمعیت است، هرم سنی جمعیت شکل استوانه ای به خود می گیرد. هرم سنی جمعیت ایران نیز در سال 1430 که جمعیت سالخورده خواهد شد، شکل استوانه ای می گیرد. هرم سنی کشورهای افریقایی که کاهش باروری را دیرتر آغاز نموده اند تا سرانجام قرن 21 استوانه ای شکل می گردد.

او می گوید: اگر در دهه آینده، دستگاه برنامه ریزی و دولت به طور جدی تری تسهیل ازدواج و توانمندسازی جوانان را در دستور کار قرار دهند به احتمال زیاد نرخ باروری به بالای سطح جانشینی می رسد. اگر در دو دهه آینده نرخ باروری بالا بیاید مسئله جدی جمعیتی در کشور نخواهیم داشت.

میرزایی بر این باور است که در هر یک از مراحل تحولات جمعیتی، چالش هایی وجود خواهد داشت که دستگاه برنامه ریزی و دولت باید برای چاره اندیشی آنها کوشش نمایند.